De vijf hoekstenen voor een wendbaar ziekenhuis
Door Yves Derks
Het is geen geheim dat de zorgsector onder immense druk staat. Lange wachttijden, stijgende zorgkosten en een tekort aan zorgprofessionals zijn maar enkele van de vele uitdagingen. Een mogelijke oplossing? Wendbaarheid. In dit blog laat Yves Derks zien hoe wendbaarheid in de zorg tot betere resultaten leidt.
Wendbaarheid – het vermogen om snel en efficiënt te reageren op veranderingen – is in de dynamische zorgsector onmisbaar. Het speelt een sleutelrol bij het blijven leveren van zorg onder elke omstandigheid met oog voor de zorgkwaliteit en grip op de stijgende zorgkosten.
Recente uitdagingen, zoals de wereldwijde pandemie, hebben laten zien waarom dit zo belangrijk is. Deze gebeurtenissen tonen aan dat wendbaarheid niet alleen ‘leuk om te hebben’ is, maar essentieel om te overleven en succesvol te zijn in een onvoorspelbare wereld.
Het ontwikkelen van wendbaarheid moet dan ook een prioriteit voor iedereen zijn. Het draagt bij aan operationele efficiëntie, zorgkwaliteit en het beheren van zorgkosten. Het stelt zorgorganisaties in staat om adequaat te reageren op veranderingen, wat cruciaal is in een sector waar zowel kosten als kwaliteit voortdurend onder het vergrootglas liggen.
Laten we eens kijken naar enkele concrete voorbeelden die de waarde van wendbaarheid in de zorg illustreren. Deze voorbeelden laten niet alleen zien hoe wendbaarheid al met succes in de praktijk is gebracht, maar onderstrepen ook het cruciale belang ervan voor zorgorganisaties die zich inzetten voor de toekomst van de zorg.
Op 23 april 2024 organiseren we de SAP Inspiratiedag voor Ziekenhuizen. Tijdens deze middag staat het ‘Ziekenhuis van de toekomst’ centraal en komt u aan de hand van korte demo’s meer te weten over wat SAP voor uw ziekenhuis kan betekenen.
Wendbaarheid in tijden van crisis
Een krachtig voorbeeld van wendbaarheid is te vinden in de ervaring van Nederlandse ziekenhuizen tijdens de COVID-19-pandemie. In een tijd van ongekende druk op de zorgsector waren ze in staat om snel en effectief hun capaciteit te vergroten en te reageren op de veranderende situatie. In het bijzonder was het mogelijk om heel vlot, soms binnen 48 uur, nieuwe Intensive Care-complexen op te tuigen. Deze aanzienlijke uitdaging kon alleen worden bereikt door het omarmen van wendbaarheid: het vermogen om snel in te spelen op onverwachte veranderingen. Dit was bijvoorbeeld te zien in de actualisatie van het Opschalingsplan COVID-19, dat tot doel had de intensive care capaciteit snel en effectief uit te breiden om aan de toenemende zorgvraag te voldoen.
Politieke invloed en wendbaarheid in de zorg
Politieke besluiten hebben een directe impact op het landschap van de zorgsector, en wendbaarheid is vereist om effectief op deze veranderingen te reageren. Neem bijvoorbeeld het recente besluit van minister Ernst Kuipers om de kinderhartchirurgie in Nederland te centraliseren.
In 2023 besloot minister Kuipers om kinderhartchirurgie te concentreren in het Erasmus MC in Rotterdam en het UMC in Groningen, terwijl Utrecht, Leiden en Amsterdam hun kinderhartcentra moesten sluiten. Deze drastische verandering eiste van de betrokken ziekenhuizen dat ze snel en flexibel reageerden om hun diensten opnieuw te structureren en de impact op hun patiënten te minimaliseren.
Wendbaarheid in actie: keuzes en samenwerking in Zutphen
Een ander voorbeeld dat de potentie van wendbaarheid in de zorgsector benadrukt, is dat van Zutphen. In deze Nederlandse stad werd het lokale ziekenhuis geconfronteerd met het vooruitzicht van sluiting. Zo’n sluiting zou leiden tot lokale zorgtekorten en lange reistijden voor patiënten naar omliggende ziekenhuizen. Het behoorlijk wendbare managementteam vond een innovatieve oplossing. In plaats van het ziekenhuis te sluiten, werd het getransformeerd tot een zogenaamde instelling voor anderhalvelijnszorg. In zo’n instelling werken specialisten en huisartsen nauw samen om patiënten te behandelen die meer zorg nodig hebben dan de eerstelijnszorg kan bieden, maar die niet noodzakelijkerwijs een volledige ziekenhuisopname nodig hebben. Deze wendbare aanpak stelde het ziekenhuis in staat om te blijven voorzien in de zorgbehoeften van de lokale gemeenschap. Tegelijkertijd bleven de kosten beheersbaar.
Bergman Clinics: strategie en data voor wendbaarheid
Hoe strategische focus, gespecialiseerde teams en datagedreven besluitvorming bijdragen aan wendbaarheid is te zien bij de Bergman Clinics, een van de grootste ketens van focusklinieken in Nederland. Bergman Clinics investeerde in geavanceerde technologieën voor hun focusgebieden zoals orthopedie, oogheelkunde en plastische chirurgie. Dat stelde ze het zorgbedrijf staat om hoge zorg van hoge kwaliteit te leveren met efficiënte processen. Bovendien gebruikt Bergman Clinics data-analyses om trends in zorgbehoefte te identificeren, wat hen in staat stelt om hun diensten flexibel aan te passen aan veranderende behoeften. Zo laat Bergman Clinics zien dat een combinatie van strategische keuzes, gespecialiseerde teams en datagedreven besluitvorming cruciaal is voor wendbaarheid in de zorgsector.
Bernhoven: een toonbeeld van wendbaarheid door zinnige zorg
Een lichtend voorbeeld van een organisatie die aanzienlijke wendbaarheid toonde, is Bernhoven in het Noord-Brabantse Uden. Onder de visionaire leiding van Peter Bennemeer, die in 2011 aantrad als directeur, implementeerde het ziekenhuis een strategie die bekendstaat als ‘zinnige zorg’. Deze focus op preventie, dialoog en het uitbannen van onnodige behandelingen, hielp het ziekenhuis om flexibel om te gaan met een krimpend budget, zelfs te midden van een toenemende vergrijzing.
De inspanningen van Bernhoven werden erkend door zorgverzekeraars en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het ziekenhuis werd een inspiratiebron voor de landelijke afspraken dat ziekenhuizen vanaf 2022 niet meer mochten groeien in omzet. Bovendien toonde een studie van IQ Healthcare, het CPB en de Nederlandse Zorgautoriteit in 2020 aan dat de omzet in Bernhoven in vijf jaar tijd met 13 procent daalde, zonder dat patiënten naar andere ziekenhuizen moesten uitwijken.
Na het vertrek van Bennemeer in 2017 werd het ziekenhuis geconfronteerd met verschillende uitdagingen. Ondanks deze obstakels blijft Bernhoven vasthouden aan het concept van zinnige zorg. De ervaring van Bernhoven illustreert dat wendbaarheid niet alleen gaat over het navigeren door een crisis, maar ook over het voortdurend aanpassen en evolueren om blijvende verandering te bewerkstelligen.
Het verhaal van Bernhoven leidt tot een belangrijke vraag: wat is er nodig om wendbaarheid en veerkracht op te bouwen en te behouden? Hoe kunnen organisaties zich het best voorbereiden op onvoorspelbare toekomstige uitdagingen en daarmee blijven evolueren?
Het creëren van Wendbaarheid binnen Ziekenhuizen
Om wendbaarheid binnen de gezondheidszorg, met name in ziekenhuizen, te creëren, is het belangrijk om te investeren in een reeks strategieën en tactieken. Het verbeteren van de zorgkwaliteit en patiëntveiligheid vormt de kern van elke strategie die gericht is op het vergroten van de wendbaarheid. Dit vereist de implementatie van een resultaatgericht organisatiemodel met duidelijk gedefinieerde verantwoordelijkheden en meetbare doelen. Daarnaast moeten zorgprocessen worden gecoördineerd en geïntegreerd door gebruik te maken van gestandaardiseerde processen en zorgpaden.
Op basis van onder andere uitgelichte voorbeelden kunnen de volgende vijf hoekstenen worden herkend van een wendbaar ziekenhuis:
- Strategische keuzes en verantwoordelijkheden – Als ziekenhuis is het belangrijk om de bereidheid en het vermogen te hebben om strategische keuzes te maken met betrekking tot uw kerncompetenties (zoals preventie, diagnose, behandeling, chronische zorg, SEH en onderzoek) en focusgebieden (zoals specialismen en academische profielen). Het kan helpen om Resultaat Verantwoordelijke Eenheden (RVE’s) binnen specifieke zorgverleningsgebieden te definiëren, en een flexibel en modulair bedrijfsmodel toe te passen. Zo kan u als ziekenhuis snel reageren op veranderende behoeften en uitdagingen. In Zutphen bijvoorbeeld, werd de strategische keuze gemaakt om zich te richten op complexe zorgvragen, terwijl minder complexe zorgvragen efficiënt werden doorverwezen naar andere zorgverleners in de regio.
- Interoperabiliteit en samenwerking – Het realiseren van naadloze gegevensuitwisseling tussen verschillende gezondheidstechnologieën en -systemen en de samenwerking met externe partners is essentieel. Overweeg om interoperabele systemen te implementeren en actief samen te werken met technologieleveranciers en andere externe partners. Zoals in Beverwijk, waar sterk werd ingezet op de integratie van technologieën tussen verschillende zorg- en ondersteunende afdelingen, wat resulteerde in efficiënte en geïntegreerde informatiestromen.
- Flexibiliteit en modulariteit – Het vermogen om zich snel aan te passen aan veranderingen in de zorgomgeving is een kernkenmerk van een wendbaar ziekenhuis. Dit vraagt om een toekomstgerichte bedrijfsvoering die het opbouwen, behouden en afbouwen van kerncompetenties en RVE’s mogelijk maakt op basis van veranderende zorgbehoeften. Kijk bijvoorbeeld naar het ziekenhuis in Rotterdam, dat de capaciteit en samenstelling van RVE’s snel aanpaste aan de fluctuerende vraag naar zorg.
- Proactieve en datagedreven besluitvorming – Het gebruik van digitale technologieën en gegevens om proactieve en datagedreven beslissingen te nemen, is tegenwoordig onmisbaar. Overweeg om te investeren in geavanceerde datatechnologieën en een cultuur van datagestuurd denken.
- Patiëntgerichtheid en personalisatie – Het centraal stellen van de patiënt en het bieden van gepersonaliseerde zorgervaringen zijn belangrijke uitgangspunten voor een wendbaar ziekenhuis. Implementeer systemen zoals CRM en patiëntportalen en focus op het creëren van een gepersonaliseerde patiëntervaring.
Door deze vijf hoekstenen te implementeren, kunnen ziekenhuizen werken aan een wendbare en toekomstbestendige organisatie die zich kan aanpassen aan de voortdurend veranderende uitdagingen en ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Het is een reis die moeite kost, maar de beloning – een flexibel, veerkrachtig en patiëntgericht ziekenhuis – is de inspanning meer dan waard.
Wendbaarheid is de sleutel tot toekomstbestendige gezondheidszorg
In een steeds veranderend zorglandschap is wendbaarheid niet alleen de toekomst, maar is het ook een essentiële factor voor het overleven en gedijen van moderne ziekenhuizen. De bovengenoemde hoekstenen voor een wendbaar ziekenhuis zijn geen ‘nice-to-haves’, maar ‘need-to-haves’. De ziekenhuizen die deze elementen omarmen en integreren in hun operatie, zullen de ziekenhuizen zijn die het meest veerkrachtig, wendbaar en toekomstbestendig zijn.
Meer weten?
Ben je benieuwd hoe je deze hoekstenen in jouw eigen organisatie implementeert? Of heb je vragen over de reis naar een wendbaar ziekenhuis? Neem dan gerust contact met mij op: yves.derks@sap.com