Hoe innovatieve technologie de energietransitie versnelt en leveringszekerheid borgt in een veranderend klimaat
De energietransitie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie vormen samen een drievoudige uitdaging waar de overheid en samenleving in Nederland voor staan. Het recent gepubliceerde regeerprogramma legt de nadruk op de noodzaak om de nationale energie-infrastructuur te versterken, terwijl tegelijkertijd klimaatverandering wordt aangepakt. In het bijzonder de Monitor Leveringszekerheid 2024 en rapporten van het PBL benadrukken de urgentie van deze transitie en het belang van een stabiele energievoorziening om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen.
In dit derde deel van de blogserie gaan we in op de implicaties van deze maatregelen voor de bedrijfsvoering van de overheid. De complexiteit van de energietransitie vraagt om een gecoördineerde aanpak waarbij zowel publieke als private partijen betrokken zijn. Door het bundelen van kennis, innovatie en samenwerking kunnen overheid en bedrijfsleven elkaar versterken. Het effectief beheren en benutten van de beschikbare informatie, afkomstig van diverse bronnen, is daarbij cruciaal. Het biedt de overheid niet alleen de mogelijkheid om weloverwogen beleidskeuzes te maken, maar ook om snel en flexibel in te spelen op veranderende omstandigheden.
1. Energietransitie: Vraag, aanbod en duurzame groei
De energietransitie in Nederland is een complexe uitdaging waarin vraag en aanbod van energie voortdurend in balans moeten worden gehouden, terwijl tegelijkertijd een duurzame groei wordt gestimuleerd. In het recente Regeerprogramma wordt sterk de nadruk gelegd op het Nationaal Plan Energiesysteem, dat investeringen in infrastructuur en verduurzaming moet waarborgen. Dit plan sluit aan op eerdere bevindingen uit de PBL-rapporten, waaruit blijkt dat de druk op energievoorziening alleen maar toeneemt door de groeiende vraag naar duurzame energiebronnen zoals zonne-energie en elektrische voertuigen.
Groene groei, een kernpunt in de overheidsagenda, vraagt om slimme sturing van zowel subsidies als investeringen in innovatie en technologie. Zo zijn subsidies voor elektrische voertuigen en zonnepanelen essentieel om de transitie te versnellen. Echter, zoals de verkoopcijfers van EV’s en zonnepanelen laten zien, zakt de vraag in zodra stimulansen worden verminderd. Dit benadrukt de behoefte aan een integraal systeem dat energiebehoeften en duurzame innovatie structureel faciliteert.
Om dit effectief te managen, is er meer nodig dan alleen beleid; er moet inzicht zijn in vraag- en aanbodschommelingen en de bijbehorende impact op bedrijven en huishoudens. Hier kunnen data gedreven technologieën een oplossing bieden. Realtime data-analyse, zoals besproken in SAP’s Green Hydrogen Certificate-project, helpt om aanbod van energie te voorspellen en af te stemmen op de vraag, waarbij bedrijven proactief kunnen inspelen op energieprijzen en belastingvoordelen. Dit versterkt niet alleen de infrastructuur, maar biedt ook maatwerkoplossingen voor ondernemers om hun bedrijfsvoering te verduurzamen.
De impact op de overheidsbedrijfsvoering kan aanzienlijk zijn: er is meer nodig dan enkel uitvoering, namelijk coördinatie van subsidies, regelgeving en technologische innovaties. De overheid moet werken aan een digitale ecosysteemstrategie die publieke en private samenwerking ondersteunt om de energietransitie te versnellen, waarbij technologische partners zoals SAP kunnen bijdragen aan innovatie en een toekomstbestendige aanpak.
2. Leveringszekerheid: Evenwichtige en veilige energievoorziening
Een stabiele energievoorziening is essentieel voor de Nederlandse samenleving en economie. Terwijl Nederland verder elektrificeert en overstapt op duurzame energiebronnen, wordt het waarborgen van de stabiliteit van het energienetwerk steeds complexer. De Monitor Leveringszekerheid 2024 benadrukt de noodzaak van voortdurende investeringen in infrastructuur om ervoor te zorgen dat energie altijd beschikbaar is, zelfs bij piekvragen of schaarste. De toenemende afhankelijkheid van hernieuwbare energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, introduceert meer onvoorspelbaarheid in het aanbod, waardoor flexibele en adaptieve systemen onmisbaar worden. In dit kader speelt de overheid een cruciale regierol bij het aanpakken van netcongestie en moet zij nauw samenwerken met energiebedrijven en internationale partners.
Innovaties zoals slimme netwerken (ook wel ‘smart grid’) en energieopslag zijn van vitaal belang voor het creëren van flexibele en veerkrachtige energiesystemen. Deze technologieën helpen om het evenwicht tussen vraag en aanbod te bewaren en fungeren als buffer bij piekenergiegebruik. SAP’s oplossingen, zoals hun slimme netwerktoepassingen, maken gebruik van AI en voorspellend onderhoud (ook wel predictive maintenance) om energiebedrijven in staat te stellen real-time te monitoren, te analyseren en proactief in te spelen op schommelingen in de vraag. Hierdoor wordt energieverlies beperkt en kunnen storingen voorkomen worden, wat niet alleen de operationele efficiëntie verhoogt, maar ook de betrouwbaarheid van de energievoorziening aanzienlijk vergroot.
Voor overheidsinstanties betekent dit dat ze moeten investeren in nieuwe technologieën en infrastructuren om samenwerking tussen diverse nationale en internationale partijen te faciliteren. Tegelijkertijd is het cruciaal om grip te krijgen op de financiering van langetermijninvesteringen, zoals aanbevolen in het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Bekostiging elektriciteitsinfrastructuur. De inzet van technologieën zoals die van SAP kan overheden helpen om deze complexe processen efficiënter te beheren, terwijl zij voldoen aan regelgeving en prioriteit geven aan cyberbeveiliging, die steeds belangrijker wordt voor het waarborgen van leveringszekerheid.
3. Klimaatadaptatie: Een regionale en nationale uitdaging
Klimaatadaptatie is geen toekomstprobleem, maar een urgente kwestie. Nederland wordt geconfronteerd met toenemende extreme weersomstandigheden, zoals overstromingen en droogte, die de infrastructuur onder druk zetten. Rapporten van onder andere het PBL en het Klimaatfonds wijzen erop dat zonder adequate maatregelen de fysieke, economische en sociale schade aanzienlijk kan zijn. De overheid heeft daarom programma’s opgezet zoals het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP) en Ruimte voor de Rivier, die zich richten op het verbeteren van de waterveiligheid en het aanleggen van klimaatbestendige infrastructuur.
De impact op de overheidsbedrijfsvoering is groot. Gemeenten, provincies en waterschappen moeten niet alleen samenwerken om hun klimaat adaptieve plannen te coördineren, maar ook hun interne processen moderniseren om deze plannen effectief uit te voeren. Dit vereist het vermogen om grote hoeveelheden data, afkomstig van verschillende overheidslagen, te verwerken en om te zetten in praktische en uitvoerbare strategieën. Programma Integraal Riviermanagement is een voorbeeld waar meerdere partijen betrokken zijn bij het beheer van rivieren, en waar digitale samenwerking noodzakelijk is om overstromingsrisico’s te minimaliseren.
Digitale platformen kunnen hierin een belangrijke rol spelen. De inzet van technologieën, zoals digitale samenwerkingsplatforms, kan de coördinatie tussen verschillende overheidsniveaus verbeteren. Dit leidt niet alleen tot een betere planning en uitvoering van klimaat adaptieve maatregelen, maar ook tot snellere besluitvorming en verhoogde transparantie. SAP biedt bijvoorbeeld oplossingen waarmee overheden data kunnen delen en analyseren om de effecten van klimaatverandering nauwkeurig in kaart te brengen en zo gerichte actie te ondernemen. Dit betekent dat niet alleen de fysieke infrastructuur, maar ook de digitale infrastructuur van overheden klaargemaakt moet worden voor de toekomst.
Kortom, klimaatadaptatie vereist grootschalige samenwerking en innovatieve technologieën die helpen om de impact van de klimaatverandering te beheersen, waarbij zowel nationale als regionale overheidsinstanties een cruciale rol spelen.
4. Samenwerking tussen publieke en private sector
De energietransitie en klimaatadaptatie zijn uitdagingen van een ongekende schaal en complexiteit, die geen enkele organisatie of overheidslaag zelfstandig kan oplossen. Zoals uit eerdere paragrafen blijkt, speelt samenwerking een centrale rol in het bereiken van de doelen voor een duurzame toekomst. Dit geldt niet alleen voor de energietransitie, maar ook voor leveringszekerheid en klimaatadaptatie. Het vergt de gezamenlijke inspanning van zowel publieke als private partijen, waarbij verantwoordelijkheid, middelen en technologieën gedeeld moeten worden.
Capabilities voor succesvolle samenwerking – Een sterke samenwerking tussen de publieke en private sector vereist specifieke capaciteiten. Ten eerste is data-uitwisseling essentieel om gezamenlijke beslissingen te kunnen nemen op basis van real-time inzichten. Zowel publieke als private partijen moeten toegang hebben tot dezelfde informatie, waarbij transparantie en veiligheid gewaarborgd blijven. Ten tweede is digitale infrastructuur cruciaal voor het effectief coördineren van inspanningen, vooral bij grensoverschrijdende projecten zoals de aanleg van duurzame energiebronnen of watermanagementprogramma’s. Tot slot is interoperabiliteit belangrijk: de systemen en processen van verschillende partijen moeten op elkaar kunnen aansluiten om tot een soepele samenwerking te komen.
Voorbeelden van succesvolle samenwerking – Publiek-private samenwerkingen hebben in andere landen al geleid tot succesvolle duurzame innovaties. Denk bijvoorbeeld aan SAP’s samenwerking met GIZ voor de certificering van groene waterstof. Dit project, dat technologieën zoals blockchain en AI inzet, laat zien hoe digitalisering kan helpen bij het bevorderen van transparantie en duurzaamheid in de energieketen. Hetzelfde geldt voor zonne-energieprojecten waarin publieke en private partijen samen investeringen delen om grootschalige duurzame energieproductie mogelijk te maken.
Strategische aanbevelingen voor de overheid – Om deze samenwerkingen te stimuleren, moet de overheid een regierol nemen in het faciliteren van gezamenlijke projecten. Dit betekent dat er heldere wet- en regelgeving nodig is die samenwerking bevordert en barrières wegneemt. Ook moet er worden geïnvesteerd in een gedeelde digitale infrastructuur waar zowel overheidsinstanties als private partijen gebruik van kunnen maken. Het opzetten van publiek-private partnerschappen kan innovatie versnellen, waarbij de overheid het kader schetst en de private sector de uitvoering op zich neemt.
Relevantie van SAP als strategische partner – Met onze expertise in datamanagement en digitale platformen, kunnen we publieke en private partijen helpen om efficiënt samen te werken en innovatie te versnellen. Of het nu gaat om voorspellende analyse (ook wel predictive analytics) voor energienetwerken, blockchain-technologie voor transparante waterstofcertificering, of digitale platforms voor samenwerking tussen overheden en bedrijven, SAP biedt de tools die nodig zijn om complexe processen te stroomlijnen en de energietransitie te ondersteunen.
Waar te beginnen? Een eerste stap richting succesvolle samenwerking is het identificeren van gezamenlijke projecten en doelstellingen, waarbij alle betrokken partijen een duidelijke bijdrage kunnen leveren. Denk aan de ontwikkeling van gedeelde digitale infrastructuren of het opzetten van pilotprojecten in de waterstofsector. Het startpunt is het creëren van een gedeelde visie en het opzetten van een governance-structuur waarin de rollen en verantwoordelijkheden duidelijk zijn verdeeld. Vervolgens kunnen technologieën zoals die van SAP helpen om deze samenwerkingen te operationaliseren, waardoor Nederland vooruitgang kan boeken in de energietransitie.
Door vanaf nu strategisch samen te werken en technologie slim in te zetten, kunnen we een toekomstbestendig en duurzaam energiesysteem creëren voor Nederland.